Dismenore

Dismenore; adet döneminin sancılı olması durumu için kullanılan bir tıbbi terimdir. Yapılan çalışmalar kadınların %70-75'inin adet döneminde ağrı, sancı, kasık krampları gibi şikayetlerinin olduğunu göstermiştir.

Her 4 kadından 3'ünde olan bu durum çoğu zaman herhangi bir hastalık olmaksızın ortaya çıkan bir şikayettir. Altta yatan bir neden var olup olmamasına göre ikiye ayrılır. Altta yatan hiçbir sebep olmaksızın oluşan adet sancılarına primer dismenore; myom, çikolata kisti vb. Gibi hastalıklara bağlı ortaya çıkan adet sancılarına ise sekonder dismenore denir.

Adet sancısı neden olur?

Adet kanaması, adına endometium dediğimiz rahim iç duvarını kaplayan dokunun dökülmesi ile olşan bir kanamadır. Sağlıklı bir kadında bu kanama esnasında rahimin kas dokusu kasılarak kanın dışarı atılmasına yardımcı olur. Adet öncesinde endometium denilen dokuda prostaglandin denilen maddelerin miktarı artar. Prostaglandinler rahim kasının kasılma miktarını arttıran ve vucutta ağrı duyusunun oluşmasına yardımcı olan maddelerdir. Bazı kadınlarda adet öncesi dönemde ve adet döneminde prostaglandin sentezi normalden daha fazla olur ve bu da hem rahim kasının aşırı kasılması yoluyla ağrı oluşmasına hem de prostaglandinlerin kendisinin ağrı duyusunu uyarması ile adet sancısı oluşmasına neden olur. Bu primer dismenore dediğimiz altta yatan başka bir hastalık olmadan ortaya çıkan adet sancısının oluşum mekanizmasıdır.

Yukarıda bahsedildiği gibi altta yatan bir sebebe bağlı olan adet sancıları yani sekonder dismenorenin sebepleri ise aşağıda ki gibidir

• Servikal darlık (Stenoz): Rahim ağzının aşırı dar olması durumudur. Servikal darlık olan hastalarda adet kanının akışı azaldığı için içeride biriken kan rahim içindeki basıncı arttırırı ve rahim kas dokusu buna tepki olarak kasılarak ağrı oluşmasına yol açar.
• Endometriozis: Rahim iç duvarını kaplayan endometrium denilen dokunun rahimin dışında olması durumuna verilen isimdir. Bu doku yumurtalıklarda, tüplerde, rahim dış duvarında veya karın iç zarında yerleşmiş olabilir. Eğer yumurtalıkta kistleşirse çikolata kistlerine sebep olabilir. Bu hastalığa sahip olan kadınlarda; adet sancısı yanı sıra adet dönemi dışında da olan kasık ağrıları, ilişki sırasında ağrı (disparoni) ve kısırlık (infertilite) gibi tıbbi durumlar olabilir.
• Myomlar:Rahim duvarında bulunan düz kas hücrelerinden köken alan iyi huylu tümörlere myom denir. Myomlar adet döneminde şiddetli sancılara sebep olabilirler.
• Adenomyozis:Bu rahatsızlık rahim iç duvarını kaplayan endometrium denilen dokunun rahim kas dokusunun içine doğru büyümesidir.
• Pelvik inflamatuar hastalık:Dişi üreme organlarının bu enfeksiyonuna genellikle cinsel yolla bulaşan bakteriler neden olur.
• Rahim içi araç (Spiral): Sadece doğum kontrolü amacıyla uygulanan bakırlı rahim içi araçlar da adet sancısına sebep olabilir.

Adet sancısı çeken kadınlarda başka ne gibi şikayetler olabilir?

Adet döneminde kasık ve alt karın bölgesinde olan ağrının yanı sıra; bel bölgesinde ağrı, bulantı, kusma, ishal, baş ağrısı, yorgunluk gibi şikayetler de olabilir.

Adet sancısı için doktara ne zaman gitmeliyim?

Yukarıda dediğimiz gibi her 4 kadından 3'ü adet sancısı çekmektedir ancak bu kadınların çoğunda bu ağrılar hafif veya orta şiddette olmakta ağrı kesici ihtiyacı nadiren olmaktadır. Şiddetli adet sancısı dediğimiz durum ise adet döneminde alt karın kasık ve belde yoğun sancı olması veya sancılara bulantı – kusma eşlik etmesi gibi durumlarda ise doktora başvurulmalıdır. Ayrıca adet sancısı 20 yaşından sonra başladıysa veya adet sancısına; ilişki esnasında ağrı, gebe kalamama, tekrarlayan düşük gibi şikayetler eşlik ediyorsa yine altta yatan ikincil bir sebep için doktora başvurulmalıdır.

Adet sancısı için hangi ilaçlar kullanılır?

• Nonsteroid antienflamatuvar ilaçlar:İbuprofen ya da naproksen etken maddelerini içeren ilaçlar prostoglandin düzeylerini baskılayarak hem rahimin daha az kasılmasını sağlar hem de ağrı hissinin giderilmesine yardımcı olur. Adetin ilk gününden itibaren doktorun önerdiği dozda kullanılabilir.
• Doğum kontrol ilaçları (Oral kontraseptifler):Doğum kontrol hapları, yumurtlamayı önleyen ve adet kramplarının şiddetini azaltan hormonlar içerir. Bu hormonlar ayrıca enjeksiyon, cilt yaması, kol derisinin altına yerleştirilmiş bir implant ya da vajinaya yerleştirilen esnek bir halka şeklinde de verilebilir. Ayrıca progesteron içeren rahim içi araçların da (ilaçlı spiral) adet sancılarına faydalı olduğu gösterilmiştir.

Adet sancısına iyi gelen yaşam tarzı değişiklikleri ve evde uygulanabilecek tedaviler nelerdir?

Adet sancısına iyi gelen uygulamalar şunlardır:

• Isı uygulaması:Küveti sıcak su ile doldurup içine girmek ya da karnınızın alt tarafına koyabileceğiniz bir sıcak su torbası adet kramplarını hafifletebilir.
• Düzenli egzersiz:Düzenli olarak, haftada 3 gün en az yarım saat yapılan egzersiz, beta-endorfin denen bir maddenin salınmasına yardımcı olur. Bu madde vücudun doğal ağrı kesicisidir. Bunun dışında egzersiz prostoglandinlerin daha çabuk yıkılmasını sağlayabilir.
• Diyet takviyeleri:Bazı çalışmalarE vitamini, Omega-3 yağ asitleri, B-1 vitamini (tiamin), B-6 vitamini ve magnezyum takviyelerinin adet kramplarını azalttığını göstermiştir.

Adet sancılarını azaltan alternatif tıp yöntemleri nelerdir?

Adet kramplarını tedavi etmek için alternatif tedavilerin çoğu hakkında yeterli bilimsel çalışma bulunmamakla birlikte, bu yöntemlerin bazı kişilere yardımları dokunabilir. Tüm bu yöntemlere mutlaka doktor önerisiyle başvurulması gerekir. 

• Akupunktur:vücudunuzdaki stratejik noktalara çok ince iğneler sokarak çeşitli rahatsızlıkları tedavi eden bir alternatif tıp yöntemine akapunktur denir. Bazı çalışmalar, akupunkturun menstrüel krampları rahatlatmaya yardımcı olduğunu göstermektedir.
• Deri altı elektriksel sinir stimülasyonu (TENS):Bir TENS cihazı, içinde elektrot bulunan yapışkanlı yamaları kullanarak cilde bağlanır. Elektrotlar sinirleri uyarmak için çeşitli seviyelerde elektrik akımı sağlar. TENS, ağrı sinyalleri eşiğini yükseltir ve vücudun doğal ağrı kesicilerinin (endorfinler) salınmasını uyarır. Çalışmalarda, TENS adet krampı ağrısını hafifletmede plasebodan daha etkili bulunmuştur.
• Bitkisel ilaçlar:Piknogenol, rezene, çuha çiçeği yağı gibi bazı bitkisel ürünler, menstrüel krampları azaltabilir.
• Akupresür (akubası): Akupunktur gibi, akupresür da vücut üzerinde belirli noktaları uyarır, ancak iğneler yerine cilt üzerinde hafif bir baskı yaparak bunu sağlar. Her ne kadar akupressür ve adet krampları ile ilgili araştırmalar sınırlı olsa da, adet sancılarını hafifletmede akupunkturun plasebodan daha etkili olabileceği gösterilmiştir