DOĞUM SONRASI SPİRAL NEDİR?
Doğum kontrol yöntemi, istenemeyen hamilelikler için alınan yöntemler olarak açıklanabilir. Doğum kontrol hapı, kondom veya spiraller bu yönteme örnek olarak gösterilebilir. Spiral, hamilelikten sonra tekrar çocuk sahibi olmak istemeyen kadınlar için bir tür doğum kontrol yöntemidir. Bu yöntem çok fazla kişi tarafından bilinmese dahi aslında bir çok kişi tarafından tercih edilen bir yöntemdir.
Doğum sonrası spiral aynı zamanda “rahim içi aracı (ria)” olarak da isimlendirilir. Spiral plastik bir malzemedir, T şeklinde ve 2-3 cm boyundadır. Rahim içine yerleştirilen spiral spermlerin yumurtalıklara ulaşmasını engeller. Bu engelleme hormonal değişkliklerle ya da rahim içinde bazı değişikliklerle gerçekleşir. Böylece hamilelik gerçekleşmez. Ayrıca yapılan araştırmalar spiralin %99 oranında güvenli olduğunu göstermiştir.
Doğum Sonrası Spiral Nedir ?
Hormonlu spiral ve Bakır spiral olmak üzere iki çeşit spiral vardır.
Hormonlu Spiral: İçerisinde progesteron hormonu barındıran bir spiraldir. Progesteron doğum kontrol hapları içinde de bulunan bir hormon çeşididir. Hormonlu spiral rahim içine yerleştirildikten sonra her gün progesteron hormonu salgılanır. Bu hormon sayesinde yumurtalıklarda yumurtlama azalır. Ayrıca rahim ağzı sıvısında da bir artış meydana gelir, bu durum spermlerin yumurtaya ulaşmasını önler. Hormonlu spiraller rahim içine yerleştirildikten 7 gün sonra etki etmeye başlar ve ortalama 3-5 yıl koruma sağlar. Spiral takıldıktan sonraki 7 gün içerisinde ilişkiye girilmesi tavsiye edilmez. Tam koruma 7 gün sonrasında başlar. Hormonlu spiral takılmadan önce, herhangi bir yan etkiye karşı bir doktora başvurulması gerekmektedir. Bir takım testler sonucunda hormonlu spiralin sizin için ne kadar güvenli olduğu belirlenir ve bu sonuca göre işlem gerçekleştirilir. Ayrıca hormonlu spiralin bazı kadınların yaşadığı yoğun adet kanamalarını da tedavi ettiği gözlemlenmiştir.
Bakır Spiral: Bir diğer doğum sonrası spiral ise bakır spiraldir. Spiraller plastikten üretilir fakat bakır spiralde ürün bakır tel ile sarılmaktadır. Bu bakır tel sayesinde spermler yumurtalara ulaşamaz ve gebelik gerçekleşmez. Ayrıca bakır tel rahim içinin yapısını da değiştirir böylece embriyo rahme tutunamaz. Bakır spiral takıldıktan itibaren koruma başlar ve 3-10 yıl koruma sağlar. Bakır alerjisine sahip ya da Wilson hastalığına sahip kişilerde bu işlem kesinlikle uygulanamaz.
Bu spirallerden hangisini kullanılacağına karar vermek için bir doktora danışılması ve alerji testlerinin yapılması önerilmektedir. Spiral taktırma işlemi öncesinde doktorunuz size bazı sorular sormaktadır. Bu sorulara kesinlikle doğru cevapların verilmesi önemlidir.
SPİRAL NASIL TAKILIR
Spiral taktırmak acısız ve kısa bir işlemdir. İşlem sırasında anesteziye gerek duyulmaz. İşlemi yaptırmak isteyen kişi muayene masasına yatırıldıktan sonra vajina, spekulum ile açılır. Ardından vajina içi ve rahim antiseptik sıvılarla temizlenir. Vajina içinin ve rahmin antiseptik sıvılarla temizlenmesi sonucunda işlem sırasında herhangi bir bakteri bulaşması engellenmiş olur. Bu işlemin ardından rahim ağzı tenekulum isimli bir cihazla tutulur ve seçilen spiral rahim içine yerleştirilir. Spiral seçimi doktorunuzun önerdiği ve sizin kararınızın sonucunda verilir.
Spiralin ucunda bir ip bulunur. Bu ip sayesinde spiral kolayca çıkartılabilir. Spiral rahim içine yerleştirildikten sonra spiralin ucundaki ip kısaltılır. İpin belirli bir kısmı (0.5-1 cm) dışarıda kalır. İp kadın tarafında hissedilmez. İlişki sırasında eşinizin bazen bu ipi hissettiği belirtilmiştir. Ayrıca spiralin kayı kaymadığını anlamak için de bu ip önemlidir.
Doğum sonrası spiral, doğumdan altı hafta sonra takılması önerilir fakat 48 saat sonra da takılabilir. Doğal ya da sezaryen, doğum türü bu süreci etkilemez. Ayrıca isminin aksine doğum yapmamış kadınlar da spiral takabilirler. Daha önceden bu spiraller kalın üretildiği için doğum yapmayan kadınlara takmak önerilmiyordu. Doğum yapmayan kadınların rahim ağzı daha dar olduğu için bu işlem zordu. Fakat artık spiraller çok daha ince üretildiği için doğum yapmış veya yapmamış bütün kadınlar spiral taktırabilir.
Spiralin takılması için en uygun zaman adet (regl) dönemi olarak belirtilmiştir. Bu dönemde rahim ağzının daha fazla genişlemesi spiralin takılması için kolaylık sağlar. Ayrıca hormonlu spiral 7 gün sonra etkili olduğu için adet döneminde taktırılması önerilmektedir.
Spiralin çıkartılması ise yine çok kolay bir işlemdir. Doktorun spiral ipini bir alet ile çekmesi ile gerçekleşir. Spirali kendinizin çıkarmaya çalışmaması önerilmektedir. Spiral çıkarıldıktan sonra yine hamile kalınabilir. Araştırmalar spiral çıkarıldıktan sonraki ilk ilişkide çoğu zaman kadının hamile kalabildiğini götermektedir.
SPİRALİN YAN ETKİLERİ
Doğum sonrası spiralde de bir takım yan etkiler gözlemlenmiştir. Bu yan etkiler şu şekilde sıralanabilir:
Bazı kadınlar spiralin takılmasından sonra kasık ağrısından şikayetçi olmuşlardır. Bu gayet normal bir etkidir ve en fazla 2 gün sürer. Bu etkinin daha fazla sürmesi halinde doktor ile görüşülmelidir.
Hormonlu spiralde farklı yan etkiler gözlemlenebilir. Baş ağrısı, mide bulantısı, halsizlik ve depresyon. Bu yan etkiler rahatsız edici olduğunda kesinlikle doktora belirtilmelidir.
Bakır spirallerde yoğun adet kanaması gözlemlenebilir. Bazı kadınlarda kasıkta ya da ilişki sırasında da kanama belirtilmiştir.
Enfeksiyon riski oluşabilir. Özellikle vajina içi ve rahim, antiseptik sıvı ile doğru bir şekilde temizlenmezse enfeksiyon riski söz konusudur.
Spiralin takıldıktan sonraki ilk altı ayda kanama olabilir. Kahverengi akıntı da gözlemlenmektedir.
Hormonlu spiral kullanımında adette gecikme yaşanabilir. Ya da adet yoğunluğu gözlemlenebilir.
Dış gebelik gözlemlenebilir. (diğer doğum kontrol yöntemlerine göre daha fazla dış gebelik gözlemlenmiştir.)
Bu yan etkiler gözlemlendiği takdirde bir doktora başvurulması önerilmektedir. Yan etkilerin gözlemlenmesi sonucunda beklemek veya geçeceğini düşünmek doğru değildir. Herhangi bir olumsuz sonuç oluşmaması için doktorla görüşülmesi gerekmektedir.
SPİRAL KAYMASI
Spiral kayması, spiralin rahim ağzından kayması olarak açıklanabilir. Bu durumda spiral gebeliği önleyemez ve gebe kalma durumu gerçekleşebilir. Rahim içinden kayıp çıkan doğum sonrası spiral vajinaya ilerler. Vücutta başka bir yere ilerlemesi söz konusu değildir. Spirallerin kayma nedenleri olarak rahim ağzının fazla geniş olması veya spiral takılması sırasında doğru uygulamanın yapılmaması gösterilebilir.
Spiral kayması durumu genelde kendi kendine anlaşılmaz. Doktorun önerdiği aralıklarda kontrollerle bu durumu doktor gözlemler. Ayrıca doktorunuz size kendinizin kontrolü nasıl gerçekleştireceğinizi anlatır. Kendiniz de bu sayede kontrolü yapabilirsiniz. Spiralin kaydığına dair herhangi bir şüpheniz varsa doktorunuzla görüşmeniz ve duruma göre spiralin çıkarılması veya düzeltilmesi gerekmektedir. Bazı spiral kayması sonucunda adet dönemi dışında kanama, ilişki sırasında kanama ya da ağrı gibi belirtiler gözlemlenebilir. Bu durumda da doktorla görüşülmesi tavsiye edilmektedir.
SPİRAL KİMLERE TAKILMAZ
Spiral bazı gruplardaki kadınlara takılmaz veya takılması önerilmez.
Hamilelik ihtimali söz konusuysa (hamilelikte spiraller bebeğe zarar vereceği için bu dönemde takılmaz.)
Daha önce pelvik enfeksiyon geçirilmişse (bel soğukluğu vb.)
Düşük yapma (en az 3 ay önce) (düşük yapma rahimde bazı değişikliklere neden olabilir bu yüzden eğer düşük yapıldıysa zamanı önemlidir ve buna göre spiral takılır)
Bağışıklık sistemi hastalığına sahip olan kadınlar (bağışıklığı zaten kötü olan kişilere doğum sonrası spiral takılması durumunda daha da kötüye gidebilir.)
Adet düzensizliğine sahip olan kadınlar (adet düzensizliği bir hormonal bozukluk olabilir, bu yüzden spiral takılması tavsiye edilmez)
Yapısal rahim problemlerine sahip kadınlar (yapısal rahim bozuklukları spiral takılmasını zorlaştırır ve rahime zarar verebilir.)
Rahim kanseri durumunda veya rahim kanseri şüphesi söz konusuysa (eğer kanser söz konusuysa spiralden enfeksiyon bulaşabilme ihtimali vardır)
Bakır alerjisine sahip kadınlar (alerjik reaksiyonlar çok ciddi sonuçlar doğurabilir. Bakır spiral takımında özellikle Wilson hastalığı kontrol edilir.)
Rahim ağzı yarası durumunda (bu durumda rahim içine spiral yerleşimi zorlaşacak ve tehlikeli bir hal alacaktır.)
Sigara kullanan kadınlar (sigara kullanımı sadece akciğerlere değil birçok organa zarar verir, buna rahim ve yumurtalıklar da dahildir.)
HORMONLU SPİRALLERDE GÖZLEMLENEN YAN ETKİLER
Doğum sonrası spirallerin iki çeşit olduğu belirtilmişti. Bunlardan hormonlu spiral kendine özgü yan etkiler de gösterebilir. Bu yan etkiler şu şekilde sıralanabilir:
Ortalama 1 senenin sonunda adet kanamasının tamamen durması (hormonlardan kaynaklı bir tepki olabilir.)
İlk 3-6 aylık süreçte adet düzensizliği yaşamak ya da yoğun adet görmek (ilk 3-6 aylık süreçte vücut hormonları düzenlemeye çalışacaktır.)
Alt karında ağrı, sancı gözlemlenmesi
Spiralin takılması sırasında baş dönmesi, mide bulantısı (genellikle gözlemlense dahi doktora belirtilmelidir.)
Alerjik reaksiyon (spiral taktırmadan önce kesinlikle alerji testi yapılmalıdır.)
Yumurtalıklarda kist (bu kistler zararsızdırlar ve genellikle geçicidirler.)
HORMONAL SPİRALLERİN FAYDALARI
Hormonlu spiraller, bakır spirallere göre daha yüksek ve kesin koruma sağlar.
Yapılan araştırmalarda adet döngüsünü düzenlediği ve yoğun adet durumunu tedavi ettiği gözlemlenmiştir. Özellikle spiral takıldıktan 6 ay sonra bu durumlar gözlemlenmiştir.
Kanser riskini azaltma. Spiraldeki hormonların bazı kanserler için risk azaltıcı yönde etki ettiği gözlemlenmiştir.
BAKIR SPİRALLERDE YAN ETKİLER
Doğum sonrası spirallerin ikincisi ise bakır spirallerdir ve kendilerine özgü yan etkiler gösterebilirler. Bu yan etkiler:
Kasıkta ağrı ya da kanama. İlişki sırasında da kanama ya da ağrı gözlemlenebilir.
Adet kanamasında artış gözlemlenebilir. Bunun nedeni spiralin bakır bir tel ile kaplanmasıdır. Ayrıca kahverengi akıntı da gözlemlenebilir.
Bakıra alerji durumunda ciddi yan etkiler gözlemlenebilir.
BAKIR SPİRALLERİN FAYDALARI
Hormon bulunmaması. Hormon kaynaklı etkiler gözlemlenmez.
Spiral takıldıktan itibaren etkili olması ve bekleme süresinin olmaması.
Hormonlu spirale göre daha uzun zaman etki etmesi.
Doğum sonrası spiral takılmadan önce doktorlar birtakım sorular sorabilir. Bu sorular daha çok hangi spiralin takılmasının daha güvenli olduğuna karar vermek içindir. Ayrıca herhangi bir olumsuz durum söz konusu mu bunu öğrenmek isterler. Eğer ortada herhangi bir sorun yoksa istek doğrultusunda spiral takılır. Doktorların sordukları sorulara şu şekilde örnek verilebilir:
Sigara kullanıyor musunuz? (zararlı maddeler rahim, yumurtalık için tehlikelidir ve spiralin takılması bu durumu daha tehlikeli hale getirebilir.)
Herhangi bir alerjiniz var mı? (alerjik reaksiyonlar için sorulur. Bakıra, plastiğe veya bazı hormonlara alerjinizin olup olmadığı önemlidir)
Hiç doğum yaptınız mı? Eğer yaptıysanız ne zaman? (doğum yapmış veya yapmamış herkes doğum kontrol spirali taktırabilir. Fakat eğer doğum yapıldıysa, bu doğumun üstünden en az 6 haftanın geçmesi gerekir.)
Adet düzeniniz nasıl? (spiraller adet düzenini etkileyebilir.)
Bağışıklık sistemini etkileyen hastalığınız var mı? AİDS, lösemi gibi (bağışıklık sistemi kötü olan birisine spiral takılması o kişiyi daha kötü bir hale getirebilir. Spiral takılması sırasında ya da takıldıktan sonra enfeksiyon riski vardır. Bu yüzden bu hastalara önerilmez.)
Daha önce hiç pelvik enfeksiyon geçirdiniz mi?
Wilson hastalığına sahip misiniz? (Wilson hastalığı, vücutta aşırı bakır birikmesinden oluşan bir hastalıktır. Wilson hastalığına sahip bir kişiye kesinlikle bakır spiral takılmaz)
Hormonal bozukluğunuz var mı? (hormonal bozukluk, hormonlu spiralde önemli bir durumdur.)
Düşük yaptınız mı? Eğer yaptıysanız ne zaman? (düşük yapma durumunda da zaman önemlidir.)
Doktorunuz bu sorulardan sonra doğum sonrası spiral takıp takamayacağınıza karar verir ve hangi çeşidinin sizin için daha güvenli ve etkili olduğunu belirler. Eğer herhangi bir sorun yoksa seçtiğiniz spirali taktırabilirsiniz. Bu işlemden sonra doktorunuzun size vereceği kontrol zamanında kontrolünüzü yaptırmalısınız. Kontrol sırasında spiralde herhangi bir kayma söz konusu mu diye kontrol edilir. Ayrıca yan etkiler gözlemlenmiş mi diye de kontrol yapılır. Bu kontrol sırasında herhangi bir sorun ile karşılaşılmazsa spiral takmaya devam edilebilir. Ayrıca yine doktorunuz spiral kaymasına karşın spiral ipi ile kontrolü nasıl gerçekleştireceğiniz hakkında da bilgi vermektedir.
Yukarıdaki sorular sonucunda olumsuz bir durum gözlemlendiğinde doktorunuz doğum sonrası spiral takmamanızı tavsiye edecektir. Sorulara kesinlikle doğru yanıtların verilmesi hayati önem taşıyabilir. Yanlış cevap verilmesi takdirde yan etkilerin çoğu gözlemlenmekle beraber ciddi sonuçlar da doğurabilir. doğum sonrası spiral kullanımı diğer doğum kontrol yöntemlerine göre daha kesin ve güvenilir sonuçlar vermektedir.